The Collector (1965)

William Wyler’ın 1965 yapımı The Collector, bir insanın iç dünyasındaki en sessiz ama en tehlikeli karanlıkla yüzleştiren bir film. John Fowles’un...

William Wyler’ın 1965 yapımı The Collector, bir insanın iç dünyasındaki en sessiz ama en tehlikeli karanlıkla yüzleştiren bir film. John Fowles’un romanından uyarlanan bu psikolojik gerilim, ilk bakışta yalnızca bir adamın bir kadını kaçırma hikâyesi gibi görünür. Ama film ilerledikçe, izleyiciyi yalnızlık, saplantı ve özgürlük kavramlarıyla örülmüş bir içsel labirentin içine çeker ve orada bırakır.

Hikâye, sosyal hayatla bağ kuramayan, içine kapanık bir genç adam olan Freddie'nin etrafında döner. Terence Stamp’in duru ama ürpertici performansıyla hayat bulan Freddie, hayata hep camın arkasından bakmış gibidir. İnsanlarla konuşamaz, bağ kuramaz, hep ötekileştirilen,sevilmeyen ve dünyayı hep sessiz bir mesafeden izler. Bir tek kelebeklerle arası iyidir. Onlar konuşmaz, sorgulamaz; yakalandıkları an, onun olur. Ama kelebek koleksiyonculuğundan kadın koleksiyonculuğuna geçiş, onun ruhundaki en karanlık eşiği gösterir. Freddie’nin kelebekleri cam fanuslara hapsetmesi, bir gün Miranda’yı da aynı fanusun canlı konuşab aynı zamanda itaat edecek hâli gibi görmesine yol açar. Kelebekler artık ona yetmez; hareket eden, nefes alan bir güzelliğe sahip olmak ister. Onun için kelebeklerle başlayan sessiz sahiplenme, sonunda insana yönelmiş bir yaşayan koleksiyon arzusuna dönüşür. Bu değişim, yalnızca sapkın bir eğilim değil; bastırılmış bir hayatın, dokunulamamış bir yalnızlığın çığlığıdır.

Bu sessiz dünyasında, sanat öğrencisi Miranda Grey (Samantha Eggar), Freddie’nin gözünde artık bir insandan çok, yaşayan bir kelebektir. Piyangodan kazandığı parayla şehirden uzak, büyük ve ıssız bir malikâne alır ve Miranda’yı kaçırır. Onu, özenle hazırladığı bodrum katına yerleştirir. Orası temizdir, düzenlidir; yatak, masa, giysiler ve boya malzemeleri bile olacaktır. Ama bir şey eksiktir: özgürlük. Freddie, Miranda’nın bir süre sonra ona alışacağını ve belki de seveceğini düşünür. Ama sevgi, tutsaklığın içinde filizlenmez; sadece korku ve çaresizlik büyür.

Film boyunca bu bodrum katında geçen sahneler, izleyeni adeta bir esaret duygusuna sürükler. Kapı aralıklarından sızan ışık, Miranda’nın umut kırıntısıdır. Bazen kaçar, bazen yalvarır, bazen de sessizce kabullenir gibi olur. Onun bu iniş çıkışları, aslında özgürlüğü için verdiği içsel savaşın bir yansımasıdır. Freddie ise soğukkanlı görünür, hatta zaman zaman çocuksu bir saflık taşır; ama bu saflığın altında, tehlikeli bir boşluk vardır.

Filmin en çarpıcı detayı, işte bu koleksiyonculuğun ruhsal dönüşümüdür. Freddie’nin kelebekleri iğnelediği o cam kutular, onun insana yaklaşma biçiminin simgesidir. Miranda da bu kutuların canlı hâline dönüşür. Onun gözünde hayat, sahip olunan bir obje gibidir; özgür ruhları hapsederek tamamlanabileceğine inandığı kırık bir dünya.

Maurice Jarre’ın müzikleri ve uzun sessizliklerle örülmüş atmosfer de filmi bir tür duygusal tutsaklığa dönüştürür. İzleyici, Miranda’nın çaresizliğini yalnızca görmez; sanki kendi nefesi de bodrumdaki o ağır havaya karışır. Final sahnesi geldiğinde, umut ve insanlık kırıntıları yavaşça silinir. Film bittiğinde izleyicide yalnızca bir gerilim değil, derin bir hüzün ve huzursuzluk kalır. Çünkü The Collector, aşk ile sahip olma arasındaki o ince ve ölümcül çizgiyi, sessiz ama unutulmaz bir şekilde hatırlatır.

Yasemin