Korkutucu Ama Kitap Okumuyoruz!

Kitap okuma alışkanlıklarına dair hemen her yıl açıklanan istatistikler, çoğu zaman düşündürücü bir tablo sunuyor diyecekken vazgeçip korkutucu bir ..

Kitap okuma alışkanlıklarına dair hemen her yıl açıklanan istatistikler, çoğu zaman düşündürücü bir tablo sunuyor diyecekken vazgeçip korkutucu bir tablo sunuyor demek zorunda hissettim kendimi. Rakamların ötesine geçip bu durumu sosyo-ekonomik ve kültürel boyutlarıyla ele aldığımızda, neden daha az okuduğumuza dair karmaşık bir ağ da ortaya çıkıyor. Bu, sadece bir tembellik hali ya da ilgisizlik değil; kökleri derine inen yapısal ve toplumsal etkenlerin bir bileşimi olarak görülmeli.

Korkutucu Ama Kitap Okumuyoruz!

2024 yılında açıklanan kitap okuma istatistiklerine göz attığımızda tablonun korkutucu tarafı bizi karşılıyor. Buna göre her 100 kişiden 73'ü hiç kitap okumuyor! Eh, iyi bari, kalan 27 kişi okuyor gibi de düşünmeyin ama. Zira kalan 27 kişi için de yılda en az 1 kitap okuyor açıklaması da var. Başka bir araştırma açıklamasına göre de ortalama 10.000 kişiden 1'i kitap okuyor görünüyor. Yani nüfusu ortalama 85.000.000 olarak alırsak, düzenli olarak kitap okuyan 8.500 kişi kalmış demektir. Korkutucu mu acı mı bilemedim! Bu arada istatistiklerde ilginç olan başka şeyler de var. Mesela kitap okuyan %27'lik kesimin %50,9'u 18-27 yaş aralığındaki okuyuculardan oluşuyor. En az kitap okuyan yaş grubu %14,1 ile 65 yaş ve üzeri. Yıllık kişi başına okunan kitap sayısı da 6,05 (6 adet yani) adet olarak görünüyor. Okumaya ayırdığımız süre de yıllık olarak 130 saate tekabül ediyor. Bu da günlük kitap okuma süremizin yaklaşık olarak 21 dakika olduğu sonucunu ortaya çıkarıyor. Sadece karşılaştırma için belirtelim, yetişkin bir birey günlük ortalama 6 saatlik süreyi TV karşısında ve sosyal medya hesaplarında gezinerek harcıyormuş. Okumanın ne kadar değersizleştiğinin de bir göstergesi sayılabilir bu.

Ekonomik Baskı ve Önceliklerin Değişimi

Günümüzde maalesef ki kitap okumak, ekonomik bir lüks haline gelmiş durumda. 2016 yılı diye hatırladığım bir araştırmada da ihtiyaç listesinde 235. sırada yer alıyordu kitap. Artan yaşam maliyetleri, özellikle dar ve orta gelirli kesimler için temel ihtiyaçları karşılamayı birincil öncelik haline getirir. Bir evin kirası, gıda masrafları, faturalar ve çocukların eğitim giderleri gibi zorunluluklar karşısında, bir kitap satın almak veya kültürel aktivitelere zaman ve para ayırmak, listenin alt sıralarına iniyor doğal olarak. Kitap fiyatlarındaki artış da bu durumu pekiştirmiyor değil. Eskiden ucuz romanlar veya cep kitapları daha geniş kitlelere ulaşırken, bugün birçok kitap ortalama bir bütçe için ciddi bir kalem haline geldi. İnsanlar, günün yorgunluğunu atmak için daha az maliyetli veya anında tatmin sağlayan eğlence biçimlerine yöneliyorlar; bu da genellikle televizyon, sosyal medya veya online platformlar oluyor. Kitap okumak için gereken sakinlik, zihinsel enerji ve odaklanma, günlük ekonomik mücadelenin getirdiği stres ve yorgunlukla çelişiyor.

Eğitimin Rolü ve Okuma Kültürünün Oluşumu

Eğitim sistemi, okuma alışkanlığının temelini atma konusunda kilit bir role sahiptir. Mevcut eğitim sisteminde, okuma genellikle bir ders materyalini ezberleme veya belirli bir metni anlama görevi olarak algılanıyor. Kitap okumak, bir zevk veya kişisel gelişim aracı olarak değil, daha çok bir ödev veya sınav yükümlülüğü olarak anlaşılıyor. Bu durum, çocukların okumaya karşı doğal bir merak geliştirmesini engeller ve okumayı yapılması gereken bir iş olarak kodlamalarına neden olur. Kütüphane kullanım alışkanlığının yeterince yaygın olmaması, okulların veya ailelerin çocuklara küçük yaşlardan itibaren kitapla bağımsız bir ilişki kurma fırsatını sunamaması da bu durumu güçlendirir. Ebeveynlerin kendileri okuma alışkanlığına sahip değilse, çocukların da bu yönde bir model görmeleri zorlaşır. Okul kütüphanelerinin yetersizliği, çeşitliliğin azlığı ve güncel yayınlara erişimin kısıtlı olması, öğrencilerin farklı türlerle tanışmasını ve okuma zevklerini keşfetmesini sınırlar.

Dijital Çağın Getirdikleri ve Odaklanma Problemi

Teknolojinin hayatımıza bu denli entegre olmasının beraberinde okuma alışkanlıklarımızı derinden etkileyen yeni dinamikler getirdiği bir gerçektir. Akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarlar aracılığıyla her an erişilebilir olan sosyal medya, haber siteleri, video platformları ve oyunlar, beynimizi sürekli kısa, parçalı ve görsel içeriklere maruz bırakıyor. Bu durum, uzun ve derinlemesine okuma için gereken odaklanma becerisini zayıflatıyor. Bir kitabı okurken sayfalarca aynı konuya odaklanmak, anlık bildirimler, kısa videolar ve kaydırmalı akışlara alışmış zihinler için giderek zorlaşıyor. Hızlı bilgi tüketimi, derinlemesine düşünme ve analiz etme ihtiyacını ortadan kaldırırken, okuma eylemini de bu hızlı döngünün dışında bırakıyor. Bilgiye anında ve zahmetsizce ulaşma algısı, bir kitabı alıp satır satır okumanın zahmetli olduğu fikrini güçlendiriyor.

Sosyal ve Kültürel Etkileşimler

Toplumsal olarak okuma, bazen yeterince teşvik edilmeyen veya havalı bulunmayan bir aktivite olarak algılanabilir. Sosyal çevrelerde kitap konuşmak, bir film veya dizi hakkında konuşmak kadar yaygın değildir. Okuma gruplarının veya edebi sohbetlerin eksikliği, okuma eylemini bireysel ve izole bir aktiviteye dönüştürüyor. Kitap okumak yerine, popüler kültüre ait konulara daha fazla zaman ayırmak, çok acınası bir durum ama sosyal uyum ve kabul görme açısından daha cazip hale geliyor. Ayrıca, nitelikli edebi eserlere erişimin ve bunları tartışabilecek platformların sınırlı olması, okuma alışkanlığının yaygınlaşmasını zorlaştırıyor. Kültürel sermaye olarak kitapların değerinin altının çizilmemesi, okumayı sadece bir hobi olarak konumlandırıyor; oysa okuma, eleştirel düşünme, empati kurma ve dünyayı anlama becerilerini geliştiren temel bir zihinsel faaliyettir.

Görüldüğü üzere neden daha az kitap okuduğumuz sorusu, tek bir nedene indirgenemeyecek kadar çok katmanlı. Ekonomik baskılar, eğitim sisteminin eksiklikleri, dijital çağın getirdiği dikkat dağıtıcı unsurlar ve toplumsal algılar, bir araya gelerek önümüzdeki tabloyu oluşturuyor. Bu durum, sadece bireysel bir tercih değil, aynı zamanda kolektif olarak üzerinde düşünülmesi ve çözüm yolları aranması gereken derin bir toplumsal mesele aslında.

Umut Öz