Charlie Chaplin'den sessiz bir başyapıt: Şehir Işıkları. Kör bir kıza aşık olan küçük serserinin fedakârlık ve saf sevgi dolu, acı-tatlı hikayesi.
Şehir, her zamanki gibi gürültülü. Otomobiller sabırsızca kornalara basıyor, insanlar birbirine çarpa çarpa geçiyor. Vitrinler ışıl ışıl ama kimse durup bakmıyor; bakanlar bile gördüklerini hissetmiyor. Herkesin yüzünde acele, adımlarında telaş, seslerinde farkında olmadan yükselen bir öfke var.
Ve bu kalabalığın ortasında, sanki yanlış bir filmin setine düşmüş gibi duran biri…
Küçük bir serseri gibi. Fötr şapkası yana kaymış, pantolonu hafif bol, bastonu elinde ritimsiz ama zarif bir salınımla sallanıyor. Bir elinde sakarlık, diğerinde zarafet taşıyor. Dudaklarında muzip bir gülüş var; ama gözlerinde… derinlere gömülmüş bir yorgunluk, sessiz bir yalnızlık. Yine de o bakışlarda inatla parlayan bir şey var: tükenmeyen umut, karşılıksız sevgi, unutulmaya yüz tutmuş saygı, yumuşacık bir hoşgörü ve saf bir insanlık.
Chaplin konuşmaz. Çünkü kelimeler çoğu zaman kalbi bozar, duyguyu dağıtır. Onun dili harekettir. Sakarlığı şaşkınlık uyandırır; tek bir bakışı bir romanın bütün cümlelerini taşır. Düşen şapkası bir hikayeyi başlatır, yana eğilen başı binlerce itiraftan daha güçlüdür.
Ve o unutulmaz an: Chaplin, bir köşe başında, ellerinde çiçeklerle oturan bir kıza rastlar. Kız güzeldir… ama göremez. Gözleri, dünya ile arasına kapanmış bir perde gibi. Chaplin, ona yanlışlıkla zengin biri olduğu izlenimini verir. Kız, onun sesini ve elini hisseder, zihninde bir hayal çizer. Chaplin, bu yanılgıyı düzeltmez; çünkü bazen gerçeği söylemek yerine, bir insanın hayalini korumak daha insanca gelir.
İşte o anda, seyirci olarak biz, Chaplin’in gözlerindeki kararsızlığı görürüz: Gerçeği mi söylemeli, yoksa sessizce bu masala mı eşlik etmeli? Ve o, masalı seçer.
O andan itibaren, kendi küçük dünyasındaki bütün imkanlarını zorlayarak kızın hayatına bir ışık olmak ister. Kendi açlığını önemsemez; kızın çiçeklerini satması, karnını doyurması, iyi olması için uğraşır. Bazen kendini ringde bulur o efsane boks sahnesinde, hakemden ve rakibinden kaçmak için yaptığı danslar hem kahkahalar attırır hem de içten içe acıtır. Çünkü biz biliriz ki, o ringdeki mücadelesi aslında hayata karşı verdiği sessiz direnişin bir yansımasıdır.
Sokaklarda yıpranmış bir halde dolaşırken bile, adımlarında sevgiden örülmüş bir ritim taşır.
Biz film boyunca güleriz ona: Şehrin ortasında başına açtığı türlü belalara, daracık sokaklarda peşine takılan polislerden kaçışına, yanlış kapılardan girip yanlış masalara oturuşuna…
Ama gülüşümüzün altında ince bir sızı gizlidir. Çünkü biliriz ki, bütün bu komik halleriyle o, sessizce başkasını mutlu etmeye çalışan biridir.
Ve sonra… final.
Kız artık görebiliyordur. Hayalini kurduğu o zengin adam yerine, karşısında sokaklarda yaşayan, üstü başı perişan bir adam vardır. Önce tanımaz onu.
Ama Chaplin, ilk tanıştıkları anki gibi çiçeği almak için elini uzatır. Kız, o eli tutar.
O sıcaklık… o tanıdık dokunuş… kalbinde bir şimşek gibi çakar.
“Senmişsin…” der.
İşte o anda, bütün film boyunca duyulmayan kelimeler, tek bir bakışta, tek bir tebessümde yankılanır. O sessizlik, bütün aşk hikayelerinden daha gürültülü, bütün haykırışlardan daha derindir. Chaplin’in gözleri hafifçe nemlenir, dudaklarında mahcup bir gülüş belirir. O an, bütün her şey susar; çünkü bu sahne, insan ruhunun en çıplak halidir.
Bu sahne, sinema tarihinin en sessiz ama en gürültülü anıdır. Chaplin küçük bir hatırlatma yapar: Sevgi, isimlerle, statülerle, parayla var olmaz; sevgi, bir dokunuşta, bir bakışta, bir insanın senin için sessizce çırpınışında bildik bir şeymiş gibi çıkar karşısına.
Şehir Işıkları bir aşk hikayesi gibi başlar ama bir insanlık dersi gibi biter. Çünkü bu şehirde asıl ışıklar, ne neon tabelalarda ne sokak lambalarında parlayanlardır. Asıl ışık, başkasının mutluluğu için kendi varlığını feda etmekten çekinmeyen bir yüreğin içindedir.
Ve Chaplin, sessizliğiyle bize bunu anlatmıştır.
Yasemin
Dipnot – Sessizliğin Ustası
Charlie Chaplin yalnızca bir oyuncu değil, sessizliğin şairidir. Tek kelime etmeden güldürmek kolay değildir; düşündürmek ise daha da zordur. Ama o, bir bakışla hem güldürür hem düşündürür hem de kalbine ince bir sızı bırakır. Onun gücü, basit görünen hareketlerde saklıdır; bastonun zarif bir dönüşünde, şapkanın düşüşünde, yanlış zamanda atılan bir adımda…
Chaplin, sessizliğin içinde en yüksek sesi bulan insandır. Çünkü onun sessizliği boşluk değil, anlamla doludur. Dünyanın dört bir yanındaki izleyiciler, onda kendi hayatlarını, umutlarını ve yaralarını görür. Ve belki de bu yüzden Şehir Işıkları, izleyen herkesin içinde bir yerlere dokunur.
Çünkü bu film, yalnızca bir hikaye değil… Belki de insana dair sessiz bir itiraftır.
YORUMLAR